سندرم پاي بيقرار (RLS) با اصطلاح علميWillis-Ekbom (WED)، يك اختلال حركتي در رابطه با خواب مي‌باشد كه در آن شخص غالبا تمايل ناخوشايند و آزاردهنده‌اي به حركت دادن پاهايش دارد. اين سندرم در مبتلايانش معمولا يك حالت عصبي ايجاد مي‌كند و نهايتا آنها را به دنبال راهي براي درمان مي‌كشاند. آيا شما نيز تاكنون حس كرده‌ايد كه اختيار پاهايتان را نداريد و پايتان خود به خود تمايل به حركت دارند؟ اين احساس در هركجاي پا، ساق پا، مچ يا و حتي گاهي ران پا را درگير مي‌كند و موجب احتلال در خواب و استراحت فرد مي‌شود. اگر اين تجربه‌ را داشتيد، بدانيد شما هم جرء درصد كمي از مردمي هستيد كه سندرم پاي بي‌قرار دارند. در اين مقاله به بررسي علمي اين سندرم و علل و روش‌هاي درمان آن مي‌پردازيم. خوشبختانه اين سندرم امروزه روش‌هاي درمان زيادي دارد. پس با هم نگاهي به اين شيوه‌هاي درماني بيندازيم.

منبع: سندرم پاي بيقرار | علل، نشانه‌ها و نحوه درمان سندرم پاهاي بيقرار

سندروم پاي بيقرار چيست

Restless Legs Syndrome (RLS) يا سندروم پاي بي‌قرار يك اختلال سيستم عصبي مي‌باشد كه موجب تمايل بسيار شديد بيمار براي تكان دادن پاهاي خود مي‌شود. اين بيماري را با نام ويليس اكبوم نيز مي‌شناسند. پزشكان مي‌گويند سندرم پاي بيقرار يك اختلال خواب است، زيرا غالبا هنگام استراحت يا خواب پيش مي‌آيد و يا شديدتر مي‌شود. اين سندروم موقع خوابيدن يا نشستن به مدت طولاني (مثلا در تئاتر يا ماشين) مشكل ايجاد مي‌كند. اگر درمان نشود، اين بيماري قابل تشديد است. از سويي كمبود خواب نيز در طولاني مدت  مشكلاتي در محل كار يا منزل براي بيمار به وجود خواهد آورد. تقريبا ۱۰ درصد از جمعيت ايالات متحده به اين سندرم دچارند و بيشتر در ميان زنان شايع‌ است و احتمالا علائم آن در افراد ميان‌سال شديدتر است. گاهي علائم آن به حدي خفيف است كه قابل تشخيص نيست. اما با تشخيص مي‌توان آن را درمان كرد.

علل سندرم پاي بيقرار(RLS)

در اكثر موارد علت سندرم پاي بي‌قرار ناشناخته مي‌باشد. با اين وجود پزشكان، يك مؤلفه ژنتيكي و ميزان كم آهن در مغز را از علل آن مي‌دانند. RLS در خانواده‌هايي كه قبل از 40 سالگي علائم آن را دارند، يافت مي‌شود.
بر پايه شواهدي نيز پاي بي‌قرار به اختلال در عملكرد بخشي از مغز (به نام گانگليون پايه) مربوط است كه كنترل حركت را به عهده دارد و از دوپامين تغذيه مي‌كند. دوپامين براي انجام فعاليت و حركات عضلاني هدفمند لازم مي‌باشد. اگر در اين مسيرها اختلالي ايجاد شود، به حركات غيرارادي مكرر منجر مي‌شود. با اينكه علت ژنتيكي سندرم پاي بيقرار توجه زيادي را جلب نموده است، اما اغلب بيماران مبتلا به RLS فاقد الگوي ژنتيكي قابل شناسايي هستند. رايج‌ترين علت سندرم پاي بيقرار: كمبود آهن در بدن، نارسايي كليه، نوروپاتي، آسيب شناسي نخاع، بارداري، ام اس و شايد بيماري پاركينسون و لرزش مي‌باشند.

عوامل احتمالي ديگر موثر بر اين سندروم

مرحله آخر بيماري كليه و همودياليز، كمبود آهن، بارداري، به ويژه در سه ماه آخر. در اكثر موارد غالبا علائم در 4 هفته بعد از زايمان رفع مي‌شوند. داروهاي خاص؛ همچون ضد تهوع و استفراغ (پروكلرپرازين يا متوكلوپراميد)، داروهاي ضد روان‌پريشي (مانند، مشتقات هالوپريدول يا فنوتيازين). داروهاي ضد افسردگي؛ كه سروتونين را افزايش مي‌دهند (مثل فلوكستين يا سرترالين) و بعضي از داروهاي ضد سرماخوردگي و آلرژي. آنتي هيستامين‌هاي قديمي (مانند ديفن هيدرامين)، كمبود خواب و در كل اختلالات خواب مانند آپنه خواب نيز امكان دارد در برخي افراد موجب تشديد علائم يا تحريك گردد. نوروپاتي (آسيب به اعصاب محيطي). مصرف بيش از حد الكل، نيكوتين و كافئين.

علائم سندرم پاي بيقرار

مهم‌ترين علائم سندرم پاهاي بيقرار (RLS)، اغلب حركات ناخوشايند و آزاردهنده پاها (و گاهاً بازوها) مي‌باشد. اين تمايل مخصوصا در مواقع عدم فعاليت و اغلب عصرها وجود دارد، و با فعايت موقت رفع مي‌شود. حركت پاي بي‌قرار غالبا در عمق پاها،  بين زانو و مچ پا اتفاق مي‌افتد. افراد اين حس را به سختي مي‌توانند توصيف كنند و در هر فردي متفاوت است. افراد بيشتر با عبارات: نياز به حركت، سوزن سوزن شدن، بيقراري، گرفتگي، كشش، حس اينكه چيزي روي پاها مي‌خزد، ناراحتي، احساس درد و خارش توصيف مي‌كنند. معمولا هم اين احساس عمقي است تا سطحي.

با پرسيدن سوالات زير كه به ديگر جنبه‌هاي اصلي علائم RLS مربوط است، فرد مبتلا بهتر مي‌تواند حسش را توصيف كند:

 آيا اين علامت باعث حركت پاهاي شماست؟

هنگام حركت علائم بهتر مي‌شود يا خير؟

علائم در عصر بدتر است يا شب؟

RLS دردناك نيست اما احساسي ناخوشايند است. معمولا هم بيماران سوزن سوزن شدن پا را انكار مي‌كنند كه اغلب نوروپاتي‌ها آن را تجربه مي‌كنند. هر چند سندرم پاي بي‌قرار و درد نوروپاتيك گاهي با هم اتفاق مي‌افتند. سندرم پاي بيقرار را نبايد با گرفتگي عضلات پا در خواب اشتباه گرفت.

درمان سندرم پاي بي‌قرار

براي درمان سندرم پاهاي بي‌قرار بايد علت آن را بدانيم. متاسفانه در مورد سندرم اوليه كه اغلب علت ژنتيكي

دارد، درمان خاصي موجود نيست، و علائم آن با كمي تغيير در سبك زندگي قابل كنترل است. ولي در مورد سندرم ثانويه، كه ژنتيكي نيست و بعدها ايجاد مي‌شود، مي‌توان با رفع علت، آن را درمان كرد و تا حد زيادي از شدت آن كاست. اغلب نيز همه بيماران مي‌گويند با راه رفتن و ديگر حركات (مالش يا فشار، كشش و استفاده از آب گرم يا سرد)، علائم گذرا بهبود مي‌يابد. بطور كلي، با محرك‌هاي حسي شديد و نيز شرايط شناختي يا عاطفي فعال‌كننده، مي‌توان علائم RLS را كاهش داد.

درمان دارويي 

اگر درمان‌هاي غير دارويي مشكل شما را حل نكرد و نتوانستيد به تنهايي علائم پاي بي‌قرار را كنترل كنيد، داروهاي زير با تجويز پزشك موثر است:

• آهن: مكمل‌هاي آهن با بالا بردن سطح آهن در مغز موجب بهبود علائم سندرم پاهاي بي‌قرار مي‌شوند.
• آگونيست‌هاي آلفا-2: اين دارو نيز در سندرم اوليه موجب كاهش علائم مي‌شوند ولي بر حركات دوره‌اي اندام موقع خواب اثرگذار نيست.
• مسكن‌ها: براي درمان علائم خفيف مي‌توان ايبوپروفن، داروهاي ضدالتهاب غيراستروئيدي (NSAID) مصرف نمود.
• داروهاي ضدتشنج: رايج‌ترين نوع اين داروها نورونتين و گاباپنتين است كه اغلب در درمان اسپاسم‌هاي عضلاني و نوروپاتي مفيدند. در سندرم پاي بي‌قرار اگر علائم شديد باشد، و علاوه بر شب، روز هم ديده شود مي‌توان از اين داروها مصرف كرد.
• بنزوديازپين‌ها: اين داروهاي آرام‌بخش‌ نيز در علائم شديد تجويز مي‌شوند و براي كساني مناسب مي‌باشد كه  RLSخواب شبانه آن‌ها را مختل كرده است. نمونه‌هاي آن: تمازپام (رستوريل)، زاناكس، آلپرازولام، كلونوپين يا كلونازپام.
• دوپامينرژيك: موجب افزايش سطح دوپامين در مغز مي‌شوند كه حركات عصب و عضله را هماهنگ مي‌كند. مانند لوودوپا و كاربي‌دوپا. البته قبل از تجويز اين داروها پزشك متخصص بايد نوار عصب و عضله بگيرد تا وضعيت عصب و عضلات شما چك شود.

درمان غيردارويي سندرم پاي بي‌قرار

در موارد خفيف اين اختلال با تغيير سبك زندگي، علائم قابل كنترل است. حمام و ماساژ گرم نيز موجب شل شدن عضلات مي شوند و شدت علائم را كم مي‌كنند – به كار بردن كمپرس و حوله‌هاي گرم يا خنك – تكنيك‌هاي آرام‌سازي و ورزش‌هايي چون يوگا، تاي‌چي و مديتيشن، بويژه مديتيشن خواب كمك مي‌كند خوابي آرام داشته باشيد – ورزش و فعاليت‌هاي بدني كه پاها را درگير كند به تخفيف علائم كمك مي‌كند، اما توجه كنيد كه ورزش و فشار بيش از حد كه پا را خسته كند، علائم را بدتر خواهد كرد. پياده‌روي و ورزش‌هاي ملايم مناسب‌تر است. – رعايت نكات خواب يعني خوابيدن در اتاقي آرام و خنك، يك ساعت خواب و بيداري معين، يك ساعت از قبل از خواب نور اتاق را كم كردن، پرهيز يا كاهش مصرف الكل و دخانيات، ممنوعيت نوشيدني‌هاي تحريك‌كننده مثل كافئين يا شكر و … نيز در كاهش اين علائم مفيد هستند.

سخن آخر

سندروم پاهاي بي‌قرار كه اغلب در شب و موقع استراحت پيش مي‌آيد، احساس آزاردهنده اي است كه موجب بي‌خوابي و پريشاني خواهد شد. مسلما اگر شب خواب كافي نداشته باشيد، كارهاي روزانه شما هم مختل مي‌شود. بنابراين اگر با خواندن اين مقاله نشانه‌هاي سندروم پاي بي‌قرار را در خود مي‌بينيد حتما به دنبال درمان آن باشيد. مشورت با پزشك و روانشناسان متخصص در اين زمينه مي‌تواند به شما در تغيير سبك زندگي و بهبود علائم آن كمك كند.

براي دريافت مشاوره در زمينه سندرم پاي بيقرار مي توانيد در هر زمان از روز براي مشاوره تلفني و رزرو وقت مشاوره حضوري با برترين متخصصان در مركز مشاوره روانشناسي ذهن نو از طريق شماره 02191002360 تماس بگيريد.